Akran Zorbalığı

Bir çocuğun veya grubun kendilerinden daha zayıf gördükleri bir çocuğa ya da gruba zorbalık yapmalarıdır. Zorbalık, fiziksel, sözel, cinsel, siber, sosyal ve eşyaya zarar şeklinde olabilir.

Akran zorbalığı yapan çocukların, daha çok prematüre; yaşıtlarına göre daha az gelişmiş, özel gereksinimi olan, fiziksel özellikleri diğer çocuklardan farklı olan, ailelerinin ekonomik, kültürel ve sosyal durumları daha düşük olan çocukları mağdur olarak seçtikleri görülür. Bunun dışında konuşma güçlüğü olan, yöresel konuşması olan, disleksisi olan çocukların, yine mağdur olarak seçildikleri gözlenmektedir.

Zorba çocuklar saldırganlık dürtülerini ve öfkelerini kontrol edemezler. Mağdur olan çocuklar ise daha çok kendi içlerine kapalı, çekingen çocuklardır. Erkek çocuklar daha çok fiziksel zorbalık yaparken kız çocuklar daha çok arkasından konuşma ve grup dışına itme davranışlarında bulunurlar. Akran zorbalığı yapan çocukların ileride suça sürüklenen çocuklar olma ihtimali yüksektir.

Zorba çocuklar neden bu yönteme başvururlar?

Diğer zorba çocukların baskın olduğu gruplara üye olabilirler. Kendilerini güçlü göstermek isteyebilirler. Aslında özgüvenleri zayıftır. Ailevi problemleri vardır. Öfkelerini ve dürtülerini kontrol edemezler. Aile içinde fiziksel ya da sözel şiddete maruz kalıyor olabilirler.

Akran zorbalığı daha çok 7-15 arasında görülmekle birlikte yetişkinlerde de görülür. Zorbalık her yaşta görülebilen bir sorundur.

Aileler çocuklarının akran zorbalığına uğradığını nasıl anlayabilirler?

Aileler çocuklarının akran zorbalığına uğradığını onlarla iyi iletişim kurarak takip edebilirler. Ayrıca duygularına ve davranışlarına da dikkat etmeliler. Örneğin bazı çocuklar ailelerinin yanında soyunmaktan çekinirler çünkü ailelerinin vücutlarındaki morlukları görmesini istemezler. Okulda sınıftan pek çıkmazlar ve kendilerini koruma altına alırlar.

Çocuğunuz akran zorbalığına uğruyorsa ne yapmalısınız?

Çocuğunuz mağdursa ona kızmayın. “Niye kendini korumuyorsun,” diye suçlayıcı sözlerde bulunmayın, yoksa zorbalığa uğradığını sizden daha fazla gizlemeye başlar.

Akran zorbalığından korunmak için, ailelerin, çocukların yaptığı güzel şeyleri pekiştirmeleri, onları takdir etmeleri yani özgüvenlerini geliştirmeleri gerekir. Eğer siber zorbalık söz konusuysa, zorbaları sosyal medya gruplarından engellemeleri gerekir. Çocukların diğer çocuklarla sağlıklı iletişim kurduklarını görebilmeleri için zorbalığa uğradıkları akran dışında olan arkadaşları ile zaman geçirmeleri, çeşitli spor, sanat faaliyetlerine katılmaları fayda sağlar. 

Akran zorbalığına uğrayan çocukların genel olarak depresyon, anksiyete, okb gibi sorunlar geliştirdiklerini, iştah bozukluğu, uykusuzluk yaşadıklarını karın ağrısı, baş ağrısı gibi sağlık sorunları ile karşı karşıya kaldıklarını ve aynı zamanda içlerine kapandıklarını, çaresizlik, değersizlik, akademik başarıda düşüklük ve özgüven sorunları yaşadıklarını görebiliriz.

Okuldaki, kulüplerdeki veya mahalledeki diğer çocukların durumuna bakarsak kendilerini zorbadan taraf bulurken, onunla güç birliği yaparken bazıları da mağdurla empati kurup mağdurun yanında olurlar. Ama çocuklar mağdurla ilgili suçluluk duysalar bile, korktukları için mağdurdan yana tavır almazlar.

Akran zorbalığını ortadan kaldırmak için neler yapılabilir?

Akran zorbalığını ortadan kaldırmak için okula, öğretmenlere ve rehberlik birimlerine de büyük sorumluluk düşmektedir. Çocukların empati duygusunu geliştirecek etkinlikler düzenleyebilirler. Mağdur ve zorba çocukları bir araya getirip aralarında sağlıklı bir iletişim kurulmasını sağlayabilirler. Her iki gruptaki çocuğun aileleriyle ayrı ayrı görüşmeli ve onlara yardımcı olmalılar. Ailelerin çocuklarıyla ilgili iletişimini güçlendirmelerini ve onların kendilerini rahatça ifade etmelerini önermeliler.

Akran zorbalığı neleri kapsar?

Akran zorbalığında sözel zorbalıklar, tehdit etmek, lakap takmak, dış görünüşüyle, konuşmasıyla, okul performansıyla alay etmek, aşağılamak, küçük görmek, hakaret veya küfür etmek olabilir.

Fiziksel zorbalık, itmek, vurmak, saç çekmek, kıyafetlerini kirletmek, ayakkabısına basmak, üzerindeki kıyafeti çıkartıp yere atmak örneğin şapka, hırka gibi…

Sosyal akran zorbalığında, arkadaş grupları içinde aşağılamak, alay etmek, küfür etmek, dışlamak, yok saymak, dedikodu yapmak sayılabilir.

Eşya ile ilgili zorbalıklar mağdurun eşyalarını kırmak, yere atmak, fırlatmak, çalmak olarak sıralanabilir.

Cinsel zorbalık, cinsel tacizi çağrıştıran her türlü davranış olabilir.

Siber zorbalık ise internet üzerinden hakaret etmek, uygunsuz fotoğraflar yollamak, telefonunu çalmak ve içindekilere bakmak, uygunsuz olabileceği düşünülen resimleri çekip onu tehdit etmek olarak tanımlanabilir.

Mağdur çocukların unutmaması gereken en önemli şey bu tutumları hak etmediklerini bilmeleridir. Bu yüzden utanmamalı, suçluluk duymamalı, çaresiz hissetmemeli, kaygılanmamalı ve korkmamalılar. Zorbalıkla mücadele etmek zordur ama sessiz kalmayarak, tepki göstererek, ailelerinden ve öğretmenlerinden yardım isteyerek hatta gerekirse bağırarak çevrelerindeki arkadaşlarından yardım isteyebilirler.

Sevgiyle ve sağlıkla kalın,

Şebnem Kartal

Uzman Psikolog – Yazar